Podczas prac związanych z opracowaniem monografii Cmentarza "Polska Górka" w Ostródzie członkowie Ostródzkiego Stowarzyszenia Kulturowego "Sasinia" przypadkowo odnaleźli nieznaną wcześniej macewę, pochodzącą z dawnego cmentarza żydowskiego. Nagrobek częściowo znajdował się pod warstwą ziemi, na jednej z alej tej nekropolii. Cmentarz "Polska Górka" jest najstarszym miejscem pochówku dawnych mieszkańców Ostródy różnych wyznań i narodowości. Jego historia sięga XVIII wieku. Obok niego znajdowała się również nekropolia żydowska obejmująca setki macew. Po II wojnie światowej nagrobki zostały zniszczone i tylko dwie płyty nagrobne zmarłych wyznania mojżeszowego zostały poddane renowacji.
Od kilku lat Społeczny Komitet Ratowania Dawnych Cmentarzy na Warmii i Mazurach organizuje coroczny konkurs dotyczący opracowania monografii dawnych cmentarzy. Konkurs cieszy się dużą popularnością wśród osób, którym zależy na zachowaniu dawnych nekropolii przed zniszczeniem. Przez ponad pół wieku od momentu zakończenia II wojny światowej miejsca pochówku dawnych mieszkańców Warmii i Mazur były dewastowane i okradane. Taki los spotkał również cmentarz "Polska Górka", na którym pochowany jest pastor Gustaw Gizewiusz. W ubiegłym roku Ostródzkie Stowarzyszenie Kulturowe "Sasinia" zgłosiło na konkurs pracę dotyczącą cmentarza żołnierzy niemieckich z okresu I Wojny Światowej, za którą otrzymało wyróżnienie oraz pamiątkowy dyplom. W chwili obecnej członkowie Stowarzyszenia pracują nad opracowaniem opisu nekropolii "Polska Górka". Na podstawie metody topograficznej oraz zdjęć lotniczych Ostródy z 1941 roku udało się jednoznacznie określić miejsce, w którym znajdował się cmentarz żydowski.
Pamięć
Członkowie Ostródzkiego Stowarzyszenia Kulturowego "Sasinia" dotarli do jednego z mieszkańców Ostródy, który pamięta, że cmentarz żydowski istniał jeszcze w latach 1946 -1948. W chwili obecnej w miejscu tym usytuowane jest boisko szkolne. Duża część macew znalazła się wówczas na pobliskim cmentarzu ewangelickim. Odnaleziony przez ostródzian nagrobek z inskrypcjami hebrajskimi jest jednym z niewielu, który można zobaczyć na "Polskiej Górce". Istnieje jednak uzasadnione przypuszczenie, że w najbliższym sąsiedztwie tego miejsca może znajdować się większa ilość zasypanych ziemią macew.
OSK "Sasinia" powiadomiło już Państwową Służbę Ochrony Zabytków o tym znalezisku. Inspektor Konserwatora Zabytków Wiktor Knercer wyraził swoje uznanie dla znalazców, jednakże z uwagi na brak środków finansowych prace związane z konserwacją płyty nagrobnej w najbliższej przyszłości nie będą przeprowadzone. Inspektor Wiktor Knercer wyraził opinię, że tylko od decyzji władz miasta będzie zależało czy w Ostródzie powstanie miejsce upamiętniające miejsce spoczynku dawnych mieszkańców wyznania mojżeszowego.
Czy powstanie lapidarium ?
Zarząd Stowarzyszenia "Sasinia" wystosował pismo do Burmistrza Ostródy dr inż. Jana Wasilewskego z propozycją utworzenia w Ostródzie, na cmentarzu "Polska Górka" lapidarium - specjalnie wydzielonego terenu, z przeznaczeniem na ustawienie zachowanych nagrobków. Podobne miejsca funkcjonują w innych miastach naszego regionu: w Kętrzynie oraz w Szczytnie. W tym ostatnim mieście z resztek zachowanej nekropolii miejskiej utworzony został park, w którym znajdują się ocalałe groby mieszkańców Szczytna. Lapidarium pozwoliłoby na budowanie świadomości religijnej i kulturowej w społeczeństwie oraz w przyszłych pokoleniach. Objęcie opieką cmentarza przy ul. Olsztyńskiej jest również usankcjonowane prawnie, teren bowiem ten wpisany jest do rejestru Państwowej Służby Ochrony Zabytków.
Zabytkowy i najstarszy cmentarz Ostródy powinien być chlubą i wizytówką miasta. Niestety, wciąż niszczony i dewastowany stał się miejscem, które omijane jest z daleka. Od władz Ostródy oraz samych mieszkańców zależeć będzie czy stanie się godnym miejscem spoczynku pochowanych tam ludzi.