O ile inne zwyczaje wielkanocne prawie zaginęły, o tyle pisanki są powszechnym zjawiskiem, także w czasach komputerów i internetu.
Trudno byłoby sobie wyobrazić święta Wielkanocne bez pisanek. Jajo od pradziejów ludzkości, obok wody, ognia i palmy jest najważniejszym symbolem świąt Zmartwychwstania Pańskiego. Kraszanki zdobią dziś wiele regionalnych muzeów, w tym Muzeum Etnograficzne we Wrocławiu, gdzie urządza się pokazy zdobienia pisanek. Nie brakuje też wystaw pisanek i kraszanek organizowanych przez twórców ludowych w różnych regionach kraju.
JAJKO W KULTURZE INNYCH NARODÓW
Jajko w kulturze wielu krajów symbolizuje nie tylko święta, ale nawet początek wszechświata. Większość ludów pierwotnych wyobrażało sobie wszechświat w jego początkach jako olbrzymie jajo, ukształtowane przez wszechpotężnego i niewidzialnego Boga.
W tradycji greckiej, z jaja zmienionego przez NOC zrodził się Eros (bóg miłości). W wyniku podziału jaja powstała Ziemia, nasza matka, a z jego skorupy Niebo. Natomiast w starożytnej mitologii ludów Wschodu istniało przekonanie, że cały świat ma kształt jaja.
Także podróż Krzysztofa Kolumba i jego dowód na kulistość Ziemi wywiodły się z jaja.
Malowanie jaj ma bardzo długą historię. Już w dziełach Owidiusza, Pliniusza, Juwenala znajdują się zapiski na ten temat. Ornamenty na jajach ( oraz na kilimach ) zastosowali po raz pierwszy Persowie, a także, prawdopodobnie, przynieśli ten zwyczaj do Europy.
W starożytnym Egipcie malowano na jajach skarabeusze w towarzystwie dwóch ludzkich postaci, natomiast w Kairze były malowane na jajkach postacie sławnych mężów. W Sudanie wpisywano na jajkach cytaty z Koranu, w Chinach malowane były miniatury z kwiatów wiśni, chryzantem i ptaków. W Australii Aborygeni rzeźbione jaja strusie uważali za szczególną świętość.
JAJKA WIELKOCZWARTKOWE
Chrześcijanie przypisywali jajom wielkanocnym szczególne siły. Wiadomo bowiem, że jajo to początek życia. Do święcenia były wybierane jaja, które zostały zniesione w "Wielki Czwartek", uważano bowiem, że te jaja mają specjalną moc leczniczą.
W kościele katolickim formuła wypowiadana w czasie święcenia jaj powstała w XII wieku.
PISANKOWE LEGENDY I OBRZĘDY
Wśród polskiego ludu krążyły na temat pisanek bardzo różne legendy.
Jeden handlarz idąc z jajami na targ, ujrzał Pana Jezusa dźwigającego na ramionach krzyż. Chcąc Mu pomóc, zostawił koszyk przy drodze. Po powrocie zabrał koszyk z jajami i udał się na targ. Kiedy na targu odkrył jaja zauważył, że wszystkie są ubarwione i opisane. Sprzedał je szybko i za duże pieniądze. Tak oto chłop stał się bogatym.
Wśród ludu istniało przekonanie, że pisanki należy przechowywać na oknie (w oknie), gdyż ono miało chronić domostwo od złych zdarzeń. Był także taki zwyczaj, że pisanki podawano chorym jako lek, a skorupki z tych jaj podpalano i dymem okadzano zwierzynę w oborze w celu zachowania zdrowia i bezpieczeństwa.
NASZE POLSKIE, SWOJSKIE
Z badań archeologicznych w Opolu i Wrocławiu wynika, że na terenie Polski pisanki są znane od X wieku. Od wczesnego średniowiecza jaja były malowane, kraszone, skrobane, oklejane i pisane w najróżniejsze wzory. Do charakterystycznych wzorów należały: "drabinki", "serduszka", "kurze łapki", "koguciki" i setki innych.
Bywało, że malowane jajko ofiarowywano osobom najbliższym. Taka ofiara miała oznaczać serdeczność uczuć oraz najlepsze życzenia.
W Polsce najważniejsze miejsce w tradycji Wielkanocnej zajmuje jajko, a dopiero po nim zajączek. W tradycji niemieckiej czołowe miejsce zajmuje zajączek, który przynosi grzecznym dzieciom pisanki i to nie tylko kurze, ale i czekoladowe, marcepanowe, itp...
"JAJECZNE" ZABAWY
W XIX wieku popularna była zabawa w pisanki zwana "walatką" albo "na wybitki". Polegała na toczeniu jajek na stole w ten sposób, aby doszło do uderzenia jednego w drugie. Wygrywał ten zawodnik, którego jajo nie uległo stłuczeniu. Na Pomorzu była znana zabawa polegająca na stukaniu się czubkami jajek przez dwóch partnerów. Wygrywał ten, którego jajko nie uległo zbiciu.
Znakomity polski kronikarz, Wincenty Kadłubek w kronice z XIII wieku pisał między innymi: "Polacy... bawili się z panami swemi jak z malowanymi jajkami..."